لخته شدن خون در پا هنگام مسافرت (ترومبوز حین سفر)
وقتی به مدت طولانی در حالت نشسته و بدن جمع شده قرار میگیریم در پاها احساس خستگی ایجاد شده و احتمال بروز ترومبوز بالا میرود. این حالت در زمان مسافرتهای طولانی مخصوصا با هواپیما یا دیگر وسایل نقلیه مثل قطار و اتوبوس و حتی در محیطهای کاری که کارکنان بطور طولانی مدت در حالت نشسته قرار دارند اغلب رخ می دهد. به همین دلیل به این وضعیت ترومبوز پرواز یا ترومبوز مسافرت یا سندرم توریستی گفته میشود ولی اصطلاح ترومبوز وضعیت نشسته به نظر مناسبتر از همه میاید.
علل ایجاد ترومبوز
در مسافرتهای هوایی مخصوصا چندین عامل زیر باهم باعث افزایش ریسک بروز تورمبوز میشوند:
- مسافران ساعتهای طولانی در یک فضای بسیار محدود و تنگ و تقریبا بدون حرکت نشسته اند.
- پمپ انتقال خون عضلات پاها به علت عدم تحرک غیر فعالند.
- وضعیت خم شدگی ثابت پاها به مدت طولانی باعث فشرده شدن وریدها در قسمتهای خم شدگی مفاصل زانو و ران و مچ پا میگردد.
- هوای داخل هواپیما خشک و فشار هوا پایین است.
به دلایل فوق سرعت جریان خون در وریدهای برگشتی از پاها به قلب کاهش یافته و بخشی از آب خون از جداره وریدها به فضای میان بافتی نفوذ کرده و باعث بروز تورم و ادم میشود. همچنین ایستایی خون در عروق وریدی موجب فعال شدن سیستم انعقادی و ایجاد ترومبوز و لخته خون میشود.
علائم و نشانه ها
احساس سنگینی و خستگی و مورمور شدن در پاها و همچنین تورم مخصوصا در قسمتهای انتهایی پا، پس از یک مسافرت طولانی میتواند نشاندهنده ریسک بروز ترومبوز وریدی باشد. ترومبوز وریدی میتواند بسیار خطرناک باشد، بخصوص در مواقعی که قطعاتی از لخته های چسبیده به دیواره عروق جدا شده و در جریان خوان حرکت کنند. در اینصورت میتوانند موجب بروز آمبولی ریوی تهدید کننده حیات گردد.
گروههای پر خطر
احتمال ایجاد ترومبوز وریدی در مسافرتهای طولانی، در همه افراد در شرایط سلامتی و سنی متفاوت وجود دارد، لیکن در گروههای زیر استعداد بروز ترومبوز بیشتر بوده و لازم است مورد توجه و مراقبت بیشتری قرار گیرند:
- مسافران با سن بالاتر از 60 سال
- افراد دارای اضافه وزن
- بیمارانی که اخیر تحت یک عمل جراحی قرار گرفته اند.
- افراد دارای سابقه فامیلی بروز ترومبوز
- افرادی که قبلا هم تجربه ابتلا به ترومبوز داشته اند.
اقدامات پیشگیرانه
انجام برخی اقدامات زیر میتواند ریسک بروز ترومبوز حین مسافرت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد:
قبل از سفر
- عدم مصرف الکل از حداقل یک روز قبل از مسافرت(مصرف الکل باعث کاهش میزان کلی آب بدن میشود)
- مصرف مایعات کافی ترجیحا آب به جهت اطمینان از تامین کافی حجم آب بدن
در حین سفر
- پوشیدن لباسهای راحت و گشاد به جهت جلوگیری از فشرده شدن و انسداد عروق در زمان نشستن.
- در حین نشستن پاهایتان را روی هم نیندازید.(اینکار موجب فشار به عروق و اختلال در جریان خون وریدی میشود)
- به میزان کافی مایعات ترجیحا آب بنوشید.
- از مصرف الکل در حین سفر امتناع کنید.
- در مسافرتهای طولانی چند مرتبه در فواصل مختلف از جا بلند شده و قدم بزنید یا حرکتهای کششی در اندام خود بجا آورید.
- حین نشستن تعدادی حرکتهای کششی و بالا و پایین بردن مفاصل پا را انجام دهید تا عملکرد پمپی عضلات در اطراف عروق فعال شوند.
- در صورت امکان کلا پای خود را در سطح بالا قرار دهید.
- و نهایتا توصیه میشود از جورابهای فشارنده طبی مخصوص استفاده نمایید. مطالعات نشان داده اند که با پوشیدن جورابهای فشارنده طبی در طول زمان سفر ریسک بروز تورم پا و ترومبوز در افراد سالم به شدت کاهش مییابد. این جورابها با اعمال فشار کنترل شده ای که بطور تدریجی کاهنده است، جریان خون وریدی به سمت قلب را تسهیل نموده و از بروز تجمع و تورم و ترومبوز جلوگیری میکنند. جورابهای فشارنده مخصوص مسافرت دقیقا مشابه دیگر جورابهای فشارنده طبی است و فقط میزان فشار آنها کمی کمتر است.
جورابهای فشارنده طبی برای بیمارانی که تجربه ترومبوز وریدی داشته و در ریسک بالای ترومبوز هستند یک وسیله مهم و نیاز ضروری هستند.
